Bezwaarschrift: Afbraak tribune en nieuwbouw/uitbreiding kleedkamergebouw De Motten

Graag wil we bezwaar aantekenen tegen de beslissing tot ‘Afbraak tribune en nieuwbouw/uitbreiding kleedkamergebouw De Motten’. De indieners zijn lid van Grondslag: het collectief van Tongenaren die zich inzetten voor een mooiere stad.

In dit schrijven leest u de erfgoed- en landschappelijke waarde van het gebouw. Daarnaast wordt er ingegaan op de bouwfysische toestand van het gebouw en de onvoldoende exploratie van alternatieven. Tot slot blijkt de onvolledigheid van het dossier en vooringenomen communicatie van het stadsbestuur.

We menen dat, na het lezen van dit document, het bestuur deze omgevingsvergunning niet kan afleveren.

Erfgoed- en landschappelijke waarde

Het gebied aan de Motten was tot de jaren 50 onbebouwd en bestond uit kleine perceeltjes met moestuintjes en een stort. Tot het stortverbod in 1946 werd het gebied regelmatig opgehoogd waardoor het terrein ongelijk was.

In 1956 wordt gestart met de aanleg van stadspark De Motten.Meer dan elf hectare natte gronden en moeras werden drooggelegd, opgehoogd en omgevormd tot een nieuw park. Ook de jeker wordt dan gedempt.

In 1957 wordt gestart met de bouw van de tribune met kleedkamers.

In 1958 opent het nieuwe sportpark van de Motten. Datzelfde jaar werd de varkensmarkt gebouwd en wordt de ring in gebruik genomen. Samen met De Varkensmarkt vormt de tribune een tastbaar overblijfsel van het collectief optimisme van de jaren vijftig van vorige eeuw.

Bij het ontwerp van het Stadspark De Motten in de jaren 1950 werd er gekozen voor de aanleg van een voetbalstadion met tribune, sportvelden met materialengebouw en een speeltuin en vijvers met een horecagelegenheid. Begin jaren zeventig werd een buitenzwembad toegevoegd aan het park. Dit maakte geen onderdeel uit van het originele ontwerp.

De erg beperkte verantwoordingsnota [1] vermeldt onder ‘Beschrijving van feitelijk uitzicht en toestand van de plaats’:

“Het sportpark De Motten werd in 2016-2019 volledig opnieuw aangelegd. Enkel de bestaande tribune en atletiekpiste bleven behouden.”

Dit is onjuist. In 2019 werd het Stadspark in opdracht van VMM, Stad Tongeren en Fluvius gedeeltelijk opnieuw aangelegd. Er een werden waterbelevingsplein waarin kinderen kunnen spelen en een skatepark gebouwd op de locatie van het vroegere buitenzwembad. Daarnaast werden ook beide vijvers die reeds in het oude stadspark aanwezig waren volledig gerenoveerd. 

Bij de laatse ingrepen bleef het originele ontwerp, inclusief gebouwen, grotendeels ongewijzigd. De tribune met zijn kenmerkende wijd overkragende betonnen constructie maakt dan ook integraal deel uit van het park. Ze is het beeldbepalende element van het park en fungeert als drager voor de beleving. De betonconstructies van het skatepark en het belevingsplein sluiten aan bij de originele keuzes die voor de tribune gemaakt werden. 

De vaststelling van het stadsbestuur [2] “ze is nogal prominent aanwezig in het beeld van ons nieuw stadspark” klopt volledig maar is dan ook een ontegensprekelijk argument voor behoud. Afbraak kan, gezien het belang in de naoorlogse ontwikkeling van de stad en de prominente rol in de beleving van het park, geen optie zijn.

Bouwtechnische Toestand: onderzoek van alternatieven

Op de gemeenteraad van 28 maart 2022 [3] verklaarde Schepen Jans het volgende:

“De zittribune in het stadspark De Motten werd aan een stabiliteitsstudie onderworpen door studiebureau SWECO op datum 23 oktober 2019 en ze werd toen ontoegankelijk verklaard. Aanleiding voor deze ontoegankelijkverklaring was het feit dat in een groot gedeelte van de constructie betonrot werd vastgesteld met risico op afvallende brokstukken. Bovendien was er al een stuk gevelmetselwerk losgekomen(…). Dit rapport was meteen het sein om met de tribune aan de gang te gaan”

De toestandsrapportage, waarnaar verwezen wordt in de verantwoordingsnota [1] ‘BA_21.387 De Motten_Nota.doc’ , betreft de voornoemde, zogenaamde ‘stabiliteitsstudie’ van Sweco.

Op 23/10/2019 voerde het studiebureau Sweco geen stabiliteitsstudie uit, maar was er sprake van een rondgang, waarbij de constructie visueel door de heer Engelen werd onderzocht. Hoewel het de basis vormt van de verantwoordingsnota [1] werd dit  verslag [4] niet opgenomen in het aanvraagdossier. 

Het verslag [4] van de rondgang besluit als volgt:

‘Verder onderzoek via een haalbaarheidsstudie zal kunnen uitwijzen welke maatregelingen of ingrepen er nodig zijn voor het sportcentrum van De Motten.  

Deze haalbaarheidsstudie kan o.a. inhouden dat er nagegaan wordt of de huidige structuur mits de nodige herstellingen en verstevigingen nog kan dienen voor eventueel een tribune of andere invulling. Een andere optie is de structuur deels of volledig afbreken en er een nieuwe invulling aan geven.’

Dit verder onderzoek via een haalbaarheidsstudie is er nooit gekomen.

Om een beter zicht te krijgen op de toestand van de tribune, vroegen we enkele weken terug aan architect Jan Posen om een plaatsbezoek af te leggen. In zijn verslag schrijft hij hetgeen volgt.

Bij een visuele controle van de tribune stellen we als voornaamste tekortkomingen het volgende vast:

1. plaatselijk is er sprake van betonrot onder de vorm van zichtbare wapening aan het

betonoppervlak:
a. de luifel (→ zie foto’s)
b. het laagste deel van de zittribune (= het minst overdekte deel dat bloot staat aan regen en wind)

2. op de eerste verdieping van de voorgevel (zuid-westgevel) vertoont het buitenspouwblad meerdere gebreken (van links → rechts):

a. boven raamopening 1 schoren 2 stutten de hardstenen afdeksteen boven ‘t buitenspouw-blad
b. boven de raamopeningen 2+3 ontbreekt het buitenspouwblad
c. boven raamopening 4 vertoont de latei gebreken (afgezakte stenen) en is wellicht een deel van het metselwerk hersteld (→ wit gevoegd)
d. boven raamopening 6 vertoont de latei enkele verzakte stenen
e. …

3. op plinthoogte vertonen (sommige?) binnenmuren sporen van optrekkend vocht.

▬ remediëring ▬

1) De problemen van betonrot zijn op ’t eerste zicht zonder meer te verhelpen, gezien ze plaatselijk zijn en beperkt van omvang en van mate van aantasting.

Om zicht te hebben op de reële omvang van de schade is een bijkomende inspectie en een schadediagnose door een gespecialiseerd studiebureau vereist. Aan de hand van zulke diagnose kan de juiste herstel- en beschermingsmethode gekozen worden volgens de norm NBN EN 1504. Volgens deze norm kunnen immers 11 principes voor ‘t herstel en de bescherming van beton van toepassing zijn. Zonder schadediagnose wordt het betonherstel niet volgens de norm uitgevoerd en is de uitvoering bijgevolg niet Benor gecertificeerd.

De architect van de nieuwbouw verantwoordt het slopen van de tribune in een nota als volgt, ik citeer: ‘Echter bevindt de tribune zich in een toestand waarbij de stabiliteit van het gebouw niet verzekerd kan worden. Dit werd vastgelegd in een toestandsrapportage.’ einde citaat.

De toestandsrapportage betreft een rapport daterend van 23/10/2019, opgesteld door de heer Ronny Engelen van studiebureau Sweco. Het rapport is gebaseerd op visuele vaststellingen tijdens een rondgang ‘in aanwezigheid van de stad Tongeren’.

Op blz. 6 van het rapport besluit de heer Engelen als volgt, ik citeer:

‘Verder onderzoek via een haalbaarheidsstudie zal kunnen uitwijzen welke maatregelingen of ingrepen er nodig zijn voor het sportcentrum van De Motten. Deze haalbaarheidsstudie kan o.a. inhouden dat er nagegaan wordt of de huidige structuur mits de nodige herstellingen en verstevigingen nog kan dienen voor eventueel een tribune of andere invulling. Een andere optie is de structuur deels of volledig afbreken en er een nieuwe invulling aan geven.’ einde citaat.

Dat verder onderzoek (= een bijkomende inspectie en een schadediagnose door een gespecialiseerd studiebureau) is er nooit gekomen. Het argument van de architect van de nieuwbouw (en van de Stad) om de tribune te slopen houdt dan ook geen steek.

2) De gebreken aan het buitenspouwblad vinden een verklaring in ‘t feit dat er wellicht geen of te weinig spouwhaken werden aangewend _en_ de lateien boven de raamopeningen niet met een L-ijzer werden opgevangen (uitgezonder het middelste raam).

Om aan dit probleem te verhelpen, dient men het bestaande buitenspouwblad te slopen en het te vervangen door een nieuw, met tussenplaatsing van spouwisolatie.

3) Het optrekkend vocht in de binnenmuren kan worden tegengegaan door het op plinthoogte injecteren van een vochtwerend product.

▬ globale beoordeling ▬

De tribune vertoont zo te zien geen problemen van instabiliteit, integendeel: voor haar leeftijd ziet ze er nog erg behoorlijk uit.

Technisch gezien is er bijgevolg geen enkele reden om de tribune te slopen en ze te vervangen door een schrale nieuwbouw, die uitmunt in een onopvallendheid, die schril afsteekt tegen de uitstraling van de tribune.

Het gebouw getuigt in zijn rationele opvatting van de tijd waarin het gebouwd werd (expo 58) en draagt een geschiedenis van 64 jaren met zich mee.

De tribune in zijn oorspronkelijke staat herstellen zou bij een renovatie dan ook een streefdoel moeten zijn.

▬ (her)bestemming ▬

Het bestaande gebouw kan zonder meer de functies bevatten, die nu voorzien zijn in de nieuwbouw.

Gezien het niet uit te sluiten is dat er op termijn manifestaties plaatsvinden op de atletiekpiste, is het aangewezen om het bestaande gebouw omwille van zijn zittribune te behouden.

Met de nodige fantasie kan de tribune in tussentijd met enkele beperkte, reversibele ingrepen één of andere, al of niet tijdelijke bestemming krijgen:

– een fitnessruimte met een riant uitzicht op de noordoostzijde van de Stad
– een filmvoorstelling in open lucht van ‘De geschiedenis van ‘de eerste Stad met een stadion zonder tribune’, mits het hangen van een tribune-breed scherm
– een theatervoorstelling in open lucht van ‘De zwanenzang van een tribune’, mits het tijdelijk aanbouwen van een podium
– een volière als onderdeel van Moment
– …

Jan Posen
architect

Het verslag van architect Posen [5]   wordt in bijlage toegevoegd.

Uit het verslag van architect Posen blijkt duidelijk dat de aanvrager onvoldoende onderzoek deed naar de toestand van het gebouw, de mogelijkheden tot remediëring en de mogelijke (her)bestemming.

Kostprijs

Op 19 juli 2021 kreeg Stad Tongeren, in het kader van bovenlokale sportinfrastructuur, 380.599,47 Euro toegewezen voor het project “Renovatie van atletiekpiste en tribune in het sportpark De Motten.” Hoewel er over een renovatie gesproken wordt zegt het dossier:

“Verder plannen we de bestaande tribune vanaf het maaiveld herop te bouwen. Het nieuwe gebouw moet onder meer plaats geven aan kleedkamers, administratieve lokalen, ontmoetingsruimte en een toeschouwersplatform.”

Op 31 maart 2022 verklaarde Schepen Jans via verschillende media [2]  het volgende:

“We waren eerst van plan om de tribune gedeeltelijk af te breken en de kleedkamers en het sanitair te renoveren, maar dat was duurder dan een nieuwbouw”

Op geen enkele manier toont het dossier aan hoe men tot het bestuur conclusie kwam en blijkt dat de beslissing voor afbraak al in maart 2021 (bij indiening van het steundossier) werd genomen.

Bronnen

[1]	Stad Tongeren, „Addendum B26 – Verantwoordingsnota van de architect (voor projecten waarvoor zijn medewerking vereist is),” Addendum B26 – Verantwoordingsnota van de architect (voor projecten waarvoor zijn medewerking vereist is).
[2]	J. D. Clerck, „Tribune van atletiekpiste in Tongeren wordt gesloopt: “Bouwvallig en nogal prominent aanwezig in ons vernieuwd stadspark”,” 31 03 2022. [Online]. Available: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/01/31/tribune-van-atletiekpiste-in-tongeren-wordt-gesloopt-bouwvalli/.
[3]	Stad Tongeren, „Gemeenteraad-ocmwraad van maandag 28/03/2022,” 28 03 2022. [Online]. Available: https://tongeren.gemeenteraad.live/#/herbeluister/gemeenteraad-ocmwraad-maandag-28-03-2022.
[4]	R. ENGELEN, „ADVIESNOTA INVENTARISATIE STABILITEIT BESTAANDE TRIBUNE,” SWECO, 2019.
[5]	J. Posen, „verslag plaatsbezoek,” Borgloon, 2022.
[6]	De Internetgazet, „Tribune in De Motten wordt gesloopt,” 31 01 2022. [Online]. Available: https://www.internetgazet.be/tongeren/tribune-in-de-motten-wordt-gesloopt.aspx.
[7]	BEN WEYTS DE VLAAMSE MINISTER VAN SPORT, „Sportspurt voor 45 projecten sportinfrastructuur,” Brussel, 2021.